* Ảnh hưởng của mạng xã hội đến thanh thiếu niên trong thời đại đa truyền thông

LÊ THỊ DUNG &  MAI THANH THẢO

Trong khoảng vài năm trở lại đây, mạng xã hội đã trở thành một hiện tượng xã hội, chiếm một phần quan trọng trong đời sống tinh thần của giới trẻ Việt Nam. Mục đích, mức độ và cách thức tham gia của mỗi người khi tham gia mạng xã hội có khác nhau, nhưng đều có điểm chung là giới trẻ đã phần nào xem mạng xã hộinhư một phần không thể thiếu trong cuộc sống.

Sự ra đời và phát triển của mạng xã hội là một bước tiến bộ lớn trong đời sống, giao tiếp của loài người. Tại Việt Nam, mạng xã hội tuy mới ra đời nhưng đã phát triển nhanh chóng và  mang lại nhiều tiện ích cho xã hội, song nó cũng đã nảy sinh nhiều vấn đề đáng quan tâm.

Mạng xã hội

Mạng xã hội hay gọi là mạng xã hội ảo (Social Network) là: “Mạng xã hội ảo là một trang web mà nơi đó một người có thể kết nối với nhiều người thông qua chia sẻ những sở thích cá nhân, nơi ở, đặc điểm học vấn…”[1]. Những mạng xã hội như Facebook, Orkut, Friendster, Hi5, Yahoo360, Myspace….  là những mạng xã hội có số lượng người tham gia đông đảo. Những người tham gia mạng xã hội sẽ có cơ hội để chia sẻ sở thích, trò chuyện (chat), gửi thư điện tử (email), xem phim, ảnh, điện thoại (voice chat), nhật ký điện tử (blog), trò chơi (games) quản lý thông tin, tìm kiếm thông tin và kết nối bạn bè không phân biệt không gian và thời gian… Với những tính năng tiện lợi đó, mạng xã hội đã trở thành một phần tất yếu trong đời sống xã hội của hàng trăm triệu thành viên trên khắp thế giới.

 Nguồn http://shnpost.com/

Sức hút của mạng xã hội đối với giới trẻ

Hơn tất cả mọi phương tiện truyền thông đại chúng khác, ngày nay Internet đang chứng tỏ sức mạnh và tốc độ phát triển nhanh như tên lửa và sự ảnh hưởng lớn lao của nó đối với con người. Và trong đó, mạng xã hội đã đang và sẽ là một phần trong đời sống xã hội của một bộ phận công chúng. Thật vậy, con người ngày nay đang sống và làm việc trong một môi trường truyền thông đa phương tiện. Cùng ăn, cùng ngủ, cùng làm việc, cùng yêu, cùng ghét... với truyền thông. Trong thời đại được gọi là “Thế giới phẳng”, không ai có thể phủ nhận lợi ích từ mạng xã hội, đặc biệt là giới trẻ. Trong đó mạng xã hội, một hiện tượng mới trên Internet đang gây sức ảnh hưởng lớn đến một bộ phận người dân, nó là một sự kiện điển hình đang thu hút nhiều sự quan tâm.

Sự xuất hiện của mạng xã hội với những tính năng, với nguồn thông tin phong phú, đa dạng, đã thật sự đi vào đời sống của cư dân mạng. Với những chức năng đa dạng kéo theo sự gia tăng ngày càng đông đảo các thành viên, Internet ở một khía cạnh nào đó đã làm thay đổi thói quen, tư duy, lối sống, văn hóa… của một bộ phận giới trẻ ngày nay. Giới trẻ với những đặc điểm về phát triển tâm lý có những nhu cầu riêng và là người tiếp nhận tích cực những tiến bộ khoa học kỹ thuật, đồng thời cũng chịu tác động của các phương tiện nghe nhìn nhiều nhất trên cả hai phương diện tích cực và tiêu cực.

Có rất nhiều tiện ích mà mạng xã hội mang lại cho người dùng: thông tin nhanh, khối lượng thông tin phong phú được cập nhật liên tục, có nhiều tiện ích về giải trí…còn có một khía cạnh khá quan trọng làm thay đổi mạnh mẽ hình thức giao tiếp giữa những cá nhân, các nhóm, và các quốc gia với nhau, đó chính là khả năng kết nối. Có thể nói, đây là một không gian giao tiếp công cộng phi vật thể tạo liên kết dễ dàng, thuận tiện, nhanh nhất giữa con người với nhau thông qua nhiều hình thức, liên kết rộng khắp chứ không bị giới hạn bởi chiều không gian. Vì vậy, lượng thông tin chia sẻ là hết sức lớn và vô cùng phong phú, đa dạng. Chính vì vậy số lượng người sử dụng mạng xã hội ngày càng đông đảo.

Thật vậy, hiện nay số lượng người sử dụng mạng xã hội đang tăng rất nhanh, đặc biệt là thanh thiếu niên học sinh, sinh viên trong độ tuổi từ 16 đến 24 chiếm 22% “Số lượng người sử dụng mạng xã hội (social network - SN) tại Việt Nam đang gia tăng rất nhanh. Khoảng 17% số người trưởng thành thường xuyên trao đổi qua mạng với những người không hề quen biết và tỷ lệ này tăng tỷ lệ nghịch với độ tuổi .

                                                Nguồn: PC World VN

Hà Nội là khu vực có nhiều thành viên tham gia SN nhất với 30,97%, tiếp theo là TP.HCM với 27,63%. Hải Phòng ở vị trí thứ ba với 4,1%. Các tỉnh còn lại đều dưới 4%. Không chỉ có thế, SN ngày nay đã trở thành công cụ kinh doanh và quảng cáo”[2].

Với những gì đã có, mạng xã hội sẽ ngày càng phát triển hơn cho dù chúng ta có muốn hay không, sự phát triển của mạng xã hội là tất yếu và xu hướng của nó sẽ ngày càng chuyên sâu hơn.

Thật vậy, hiện nay nhu cầu sử dụng mạng xã hội ngày một lớn hơn. Sự xuất hiện ngày càng nhiều các trang web với nhiều tính năng mới, hiện đại, tiện lợi đã thu hút và thực sự đã mang lại khá nhiều kết quả tốt cho người sử dụng. Tìm kiếm việc làm? Học anh văn miễn phí,? Tìm kiếm tài liệu, sách, Tìm người yêu, tìm bạn bạn bè cũ? Tìm quán ăn ngon?… Tất cả đều có trên mạng xã hội. Tất cả mọi người đều có thể truy cập mọi thông tin mà mình cần, miễn là có trên mạng.

Rất nhiều người trẻ đã biết cách sử dụng Mạng xã hội một cách hiệu quả nhất. Họ sử dụng Mạng xã hội là nơi để cung cấp thêm cho mình nguồn tri thức, nâng cao giá trị bản thân, là nơi để gắn kết cộng đồng, là nơi để sẻ chia những bất hạnh, niềm vui của những người có cùng trái tim biết thông cảm và giúp đỡ những người có hoàn cảnh đáng thương, cần sự trợ giúp của xã hội. Trên cơ sở đó nhiều bạn trẻ đã lập ra các trang web là nơi để  kêu gọi đóng góp tiền, gạo, .v.v… và cả hiến máu nhân đạo giúp cho người nghèo, người bệnh…

Bên cạnh những thuận tiện, hữu ích Mạng xã hội còn đưa đến những hiện tượng tiêu cực, đó chính là hiện tượng “khủng hoảng thông tin”, gây rối dư luận, gây “nghiện online” đặc biệt là đối với giới trẻ.

Thời gian gần đây, có rất nhiều các vụ scandal liên quan đặc biệt đến người của công chúng là giới diễn viên điện ảnh, người mẫu, ca sĩ  những video clip sex bị tung lên mạng, chỉ trong vòng một đêm, toàn bộ đã được truyền đi khắp thế giới bởi các thành viên của mạng xã hội. Gần đây nhất là việc các học sinh nam nữ đánh bạn, lột quần áo bạn rồi đưa lên mạng xã hội, tình trạng quan hệ tình dục bừa bãi sau khi xem phim sex, tự chụp hình nude, quay phim clip sex tràn lan trên mạng xã hội đã gây ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển nhân cách của thanh thiếu niên.

Một bộ phận giới trẻ hiện nay đang có xu hướng sống ảo trong đời thực, những bạn này thường tự vẽ ra cho mình một cuộc sống hoàn toàn khác với bên ngoài. Và nhiều bạn cũng phải trả giá cho phút nông nổi khi chụp hình nude, hình sex rồi đưa lên mạng khoe, nhiều kẻ xấu đã lấy cắp và sử dụng hình ảnh đó với nhiều mục đích xấu. Khi các bạn trẻ này nhận biết được thì đã quá muộn, không thể cứu vãn được nữa. Một số bạn trẻ lại xem mạng xã hội như một cứu cánh, họ sống với thế giới ảo đó, và quên mất bản thân trong đời thực.

Tình trạng một bộ phận thanh thiếu niên nghiện game online, game sex, chat sex… đang ngày càng phổ biến cũng đang gây đau đầu cho các bậc phụ huynh và xã hội để lại nhiều hệ quả cho bản thân và gia đình cũng như xã hội. Hệ lụy của việc “nghiện” mạng xã hội là: năng suất lao động giảm, học tập sao lãng, sức khỏe không tốt (giảm thị lực, mất ngủ, tinh thần mệt mỏi…). Bên cạnh đó, sự phát tán thông tin từ mạng xã hội rất nhanh và dễ dàng, tạo môi trường để những kẻ xấu lợi dụng, gây nguy hại đến tư tưởng, tinh thần của người dùng mạng xã hội. Những tác hại tiêu cực từ internet, đã phần nào làm hạn chế các giá trị đạo đức, văn hóa nhân văn của một bộ phận thanh thiếu niên hiện nay..

Đó là chưa kể một lượng lớn những thông tin không có nguồn gốc chính thống, chưa được kiểm duyệt, nhằm mục đích nói xấu, bôi nhọ người khác, hoặc kích động, phản động… không chỉ dừng lại ở các mối quan hệ mà còn cả vấn đề dân tộc và sắc tộc, mà còn nguy hiểm hơn là chống phá Nhà nước. Một trong những nguy hiểm đó là việc những thành viên của mạng xã hội có thể thành lập các nhóm (group) tuyên truyền những thông tin thiếu lành mạnh hoặc thiếu trung thực hay là sự chống phá của các thế lực phản động, thù địch mưu đồ chính trị nhằm chống lại quốc gia.

Lời kết

Như vậy, có thể nói các phương tiện truyền thông hiện nay đã và đang có những tác động mạnh mẽ đến tâm lý con người đặc biệt là giới trẻ. Mạng xã hội là một phần của thế giới đa truyền thông, nhằm thỏa mãn nhu cầu thông tin, kết nối và chia sẻ của giới trẻ. Đặc biệt trong bối cảnh hội nhập hiện nay, với sự phát triển ồ át của rất nhiều mạng xã hội, thanh thiếu niên có cơ hội tham gia vào thế giới thông tin và kết nối rộng lớn, cùng lúc tiếp cận với nhiều hệ tư tưởng và giá trị sống khác nhau.

Vấn đề đặt ra là cần phải quản lý việc sử dụng các mạng xã hội như thế nào đề đem đến hiệu quả cho người sử dụng và hạn chế những mặt tiêu cực? Làm thế nào để tăng cường tính tự chủ cho giới trẻ trong quá trình gia nhập vào thế giới đa truyền? Vấn đề này sẽ khó giải quyết nếu không có những hiểu biết đúng đắn và những can thiệp triệt để, kịp thời từ nhiều cấp.

Giải pháp

Trong khuôn khổ tham luận, chúng tôi để xuất một số giải pháp:

- Cần có sự hướng dẫn, tư vấn, định hướng cho giới trẻ về việc sử dụng mạng xã hội một cách có ít và mang lại hiệu quả tốt. Hướng dẫn cho thanh thiếu niên ý thức được những nguy cơ tiềm ẩn của việc đưa các nội dung thông tin cá nhân của bản thân lên mạng xã hội.

- Bên cạnh đó, cũng cần hướng các bạn trẻ này vào đời sống thực, với các hoạt động có ích cho bản thân, cộng đồng. Đẩy mạnh công tác giáo dục tư tưởng chính trị, nâng cao tầm nhận thức của học sinh về các vấn đề chính trị, xã hội để từng bước giúp các bạn trẻ có được bản lĩnh vững vàng xử lý được những thông tin tiếp cận từ nhiều chiều khác nhau.

- Không nên quá lệ thuộc vào mạng xã hội, thế giới ảo. Cần xây dựng mối quan hệ ở thế giới thực tại, không nên quá sa đà, mất thời gian quá nhiều vào đó.

- Cần phải có những phương thức và biện pháp để có thể quản lý các mạng xã hội và nâng cao nhận thức của cá nhân con người sử dụng chúng để có thể phát huy tối đa các giá trị tích cực của chúng đồng thời hạn chế tới mức thấp nhất những ảnh hưởng tác động tiêu cực.

Giải pháp về lâu dài để giảm bớt, hạn chế những ảnh hưởng tiệu cực từ Mạng xã hội đòi hỏi các nhà quản lý các cấp, nên tạo sân chơi giải trí lành mạnh; giáo dục, tuyên truyền từ nhà trường và các cơ quan chức năng đến giới trẻ về những tác hại từ việc sự dụng Mạng xã hội không đúng cách.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. TS.Đỗ Nam Liên (chủ biên), Văn hóa nghe nhìn và giới trẻ, NXB Khoa học xã hội, năm 2005.

2. http://www.laodong.com.vn

3. http://www.tuoitre.com.vn

4. http://www.svvn.vn